Νομίζω, ότι στην περίπτωση του Τραμπ, το παλιό στερεότυπο υπάρχει: Φοβού τον άνδρα που δεν έχει φίλους. Η αποχώρηση με ελαφρά πηδηματάκια του Πρώτου Φιλαράκου (First Buddy – όπως είχε βαφτιστεί ο Ελον Μασκ τους τελευταίους τέσσερις μήνες) από το υπουργείο αποδοτικότητας και από το πλευρό του αμερικανού προέδρου είναι μια θλιβερή επιβεβαίωση.

Οχι ότι η σχέση Τραμπ-Μασκ είχε τίποτα που να προσομοιάζει σε αληθινή ανδρική φιλία (εκτός ίσως από τότε που ο Μασκ τον βοήθησε να διαλέξει το δικό του Tesla). Αλλωστε, όπως μας είχε πληροφορήσει ένας άλλος «κολλητός» από την παλιά ομάδα του Μar-a-lago, o δισεκατομμυριούχος Τζεφ Γκριν, όλες οι σχέσεις του Ντόναλντ με ανθρώπους είναι (όπως και οι σχέσεις του με τα κράτη) συναλλακτικές: «Του αρέσει να του υποτάσσονται και να του λένε πόσο καλός είναι».

Σε μια εποχή άκρατης ειδωλοποίησης της γυναικείας φιλίας, συχνά με girl power διάθεση και παρωχημένα πλέον τσιτάτα α λα «Sex and the City» («Για τους άνδρες καλό είναι να ζητάς κάρτα αλλαγής· οι φίλες, όμως, δεν γίνονται ποτέ ντεμοντέ»), η ανδρική φιλία προσπαθεί και αυτή να ξεφύγει. Κυρίως από όσα την ωραιοποιούν, την απαξιώνουν ή την υπεραπλουστεύουν.

Kάμποσες «ανεξάρτητες» αμερικανικές ταινίες (π.χ. «Frienship» με τον κωμικό Τιμ Ρόμπινσον) αλλά και η νέα  δημοφιλής σειρά  «Tέσσερις εποχές» (δια χειρός Τίνας Φέι) του Netflix επιχειρούν εσχάτως να αγγίξουν (με χιούμορ και λίγο δράμα) το πάντα ευαίσθητο θέμα.

Πού πήγαν, ρε, οι BFF;

Σίγουρα, εδώ και κάποια χρόνια στις ΗΠΑ συζητούν τη σοβαρότατη (ήδη προ πανδημίας) «friendship recession» («ύφεση φιλίας»), που αντιμετωπίζουν όσοι φέρουν το χρωμόσωμα Υ. Ο σύγχρονος άνδρας δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να δημιουργήσει και να διατηρήσει στενούς δεσμούς με άλλους άνδρες. Σε μια έρευνα του 2021 σε δείγμα 2.000 ενηλίκων, ένα 15% των αρρένων ερωτώμενων απάντησαν ότι δεν έχουν ούτε έναν φίλο (το αντίστοιχο ποσοστό το 1990 ήταν 3%). Οι μισοί σχεδόν υπογράμμισαν, επίσης, ότι δεν ήταν ευχαριστημένοι με τον αριθμό των φίλων που είχαν.

Αραγε τι φταίει; Τo «χτίσιμο» μέσα στο ίδιο το σπίτι που έχει επιβάλει η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση; (δουλειά από το σπίτι, σόσιαλ, TikTok, Pornhub, πού να σηκώνεις τώρα το τηλέφωνο όταν μπορείς να «καίγεσαι» χαζεύοντας τα ντιλ σε ένα ψαγμένο ενεχυροδανειστήριο του Λας Βέγκας, βλ «Pawn Stars», History Channel). Η έλλειψη χρόνου;

Οπως και να έχει, η φιλία είναι πάντα η πρώτη που θυσιάζεται. Πιο εύκολα θα μεταθέσεις το ποτό με τον φίλο από ό,τι το deadline για τη δουλειά ή την επίσκεψη στον υπερήλικο πατέρα σου, που ναι, πρέπει κάποια στιγμή να του πας τα φάρμακά του και να δεις μαζί του έναν τελικό Τσάμπιονς Λιγκ.

Οσο, δε, μεγαλώνεις, η κατάσταση χειροτερεύει. Οταν είσαι εικοσάρης κάπου θα τον δεις τον άλλον, αλλά όσο περνούν τα χρόνια γίνεται όλο και πιο αισθητή η απουσία «ουδέτερων» ή μάλλον γόνιμων χώρων όπου μια ανδρική φιλία μπορεί να ριζώσει ή έστω να συντηρηθεί (γραφεία, μπαρ, γήπεδα, γυμναστήρια, σφαιριστήρια, ταβερνάκια κ.τ.λ.).

Βέβαια, πολλοί ειδικοί χτυπούν τα στήθη τους, η μεγάλη ταφόπλακα είναι ο γάμος. Με τον ναρκισσισμό και τα μυστικά του (που ούτε οι κολλητοί πρέπει ποτέ να μάθουν). Και, βεβαίως, η πατρότητα με τις ευθύνες της. Και εδώ η φιλία είναι πάντα η πρώτη που θυσιάζεται (πιο εύκολα θα μεταθέσεις τον καφέ με τον φίλο από το μπαλέτο της μικρής ή τα αγγλικά των διδύμων). Διόλου τυχαίο ότι το «τελευταίο» διονυσιακό ξεφάντωμα μεταξύ των buddies γίνεται το βράδυ του γάμου (ή, τώρα που έχει γίνει και πολύ της μόδας –τουλάχιστον για όσους το «σηκώνουν» οικονομικά–, στο τετραήμερο bachelor).

Συναισθηματικό μπλοκάρισμα

Θυμάμαι προ ετών που ο συμβίος μου είχε βγει ένα βράδυ με έναν φίλο του. Δύο μέρες μετά εγώ συνάντησα τη συμβία του φίλου. Μιλήσαμε μόλις πέντε λεπτά και μου απαρίθμησε άπειρα νέα για την οικογένειά τους. Μετακόμιση, αλλαγές, εξετάσεις, σεισμοί και καταποντισμοί. «Καλά, ο Γιάννης προχθές δεν σου είπε τίποτα;» ρώτησα τον δικό μου μετά. Σήκωσε τους ώμους του. «Μιλήσαμε κυρίως για μπιλιάρδο» ήταν η εξήγηση.

Η ανδρική φύση, ναι, δεν βοηθάει. Προφανώς και τα ευδοκιμούντα στη χώρα μας μάτσο κομμάτια της –επιθετικότητα, ανταγωνισμός, επιδεικτική άνεση και στωικότητα, ζάρωμα μπροστά στην υπερβολικά εκπεφρασμένη οικειότητα, «τι είμαστε, ρε, “αδελφές;”»– δεν βοηθούν την όλη κατάσταση.

Να σημειώσω εδώ ότι σε άλλες κουλτούρες δεν ισχύουν αυτά, οι άνδρες μπορούν να δείξουν ανερυθρίαστα ακόμα και σωματική εγγύτητα με τους κολλητούς τους. Για παράδειγμα, στην Κορέα έχουν το λεγόμενο «skinship» (αν δει κανείς μουσικά βίντεο Κ-pop θα διαπιστώσει ότι οι αγκαλιές και τα αγγίγματα μεταξύ αρρένων πάνε σύννεφο), ενώ οι Αραβες κρατιούνται ακόμα και χέρι-χέρι (ποιος δεν θυμάται την ανεκδιήγητη φωτογραφία του 2015  με τον Τζορτζ Μπους τζούνιορ να περπατάει χεράκι-χεράκι με τον τότε μονάρχη της Σαουδικής Αραβίας Αμπντουλάχ μπιν Αμπντούλ Αζίζ Αλ-Σαούντ;).

Η σημασία του να μη δείχνεις «σοφτ»

Ισως να είναι κάτι παραπάνω. Οπως έγραφε πριν από λίγες μέρες ο Σαμ Γκρέιαμ-Φέλσεν στο Νew York Times Magazine, σε ένα άρθρο με τίτλο «Where have all my deep male friendships gone?» (Που πήγαν όλες οι βαθιές ανδρικές φιλίες μου;), «δεν είναι ότι δεν έχουμε χρόνο, είναι ότι δεν έχουμε ενέργεια. Υπάρχουν τόσοι πολλοί βυζαντινής τεχνοτροπίας και ανομολόγητοι νόμοι στην ανδρική φιλία, και υπάρχει ένας διαρκής, ποταπός φόβος μήπως κάνουμε κάτι και τους παραβιάσουμε. Για παράδειγμα, είμαι όλο και λιγότερο πρόθυμος να μιλήσω στους φίλους μου όταν είμαι θλιμμένος και περνάω χάλια, επειδή δεν θέλω τους φανώ “σοφτ” και “κακομοίρης”. Αλλά επίσης διστάζω και εγώ όλο και περισσότερο να τους πλησιάσω όταν είναι θλιμμένοι και χάλια, επειδή φοβάμαι μήπως γίνω ενοχλητικός ή τους κάνω να νιώσουν “σοφτ” και “κακομοίρηδες”».

Aυτός ο φόβος  μπροστά στη «θηλυκοποίηση» και τη «συναισθηματική ευθύτητα» (emotional honesty) εντείνεται όταν είσαι π.χ. 50+ και βλέπεις τον άλλον σποραδικά και όχι όλη μέρα. Διόλου τυχαίο ότι σύμφωνα με φετινή (Ιανουάριος 2025) έκθεση του Pew Research Center, οι γυναίκες έχουν μια πολύ μεγαλύτερη γκάμα ανθρώπων να απευθυνθούν όταν το έχουν ψυχικά ανάγκη, από ό,τι οι άνδρες (54% θα μιλήσουν σε έναν φίλο, έναντι 38% των ανδρών).

Ισως βέβαια η βαλλόμενη από παντού σήμερα ανδρική φιλία να καταφέρνει να διατηρεί τα συστατικά που την κρατούν συμπαγή για πολλά πολλά χρόνια.

Διορθώστε με αν κάνω λάθος, αλλά ένα από αυτά παραμένει το «δίπλα-δίπλα». Ετσι παραταγμένοι συνήθως οι άνδρες επικοινωνούν καλύτερα (εκτός και αν είναι αντίπαλοι σε γήπεδο/παρτίδα τάβλι κ.τ.λ). Ο ένας πλάι στον άλλον. Στις κερκίδες, στον καναπέ του σπιτιού, στο αυτοκίνητο, στο κατάστημα με τις ηλεκτρικές κιθάρες, στα σκαμπό του μπαρ. Χωρίς δηλαδή υπερβολικό eye-contact, χωρίς διαχύσεις και συναισθηματισμούς, χωρίς ψυχοβγαλτικές λεπτομέρειες και υπερανάλυση.

Ακόμα και εν έτει 2025 η ανδρική φιλία ορίζεται από το πόσο πολύ διαφέρει από τη γυναικεία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News