Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που διαμορφώνουν την ιαπωνική ταυτότητα; Τι καθιστά τους Ιάπωνες την πιο ευγενική και καθαρή φυλή του κόσμου; Για τη σκηνοθέτιδα Εμα Ράιαν Γιαμαζάκι το «κλειδί» βρίσκεται σε αυτά που διδάσκονται οι Ιάπωνες στο σχολείο και δη στο δημοτικό. Αυτό ακριβώς γράφει σε άρθρο της στους New York Times και αυτό εξηγεί στο ντοκιμαντέρ της «Instruments of a Beating Heart» (Τα όργανα μιας καρδιάς που χτυπά), το οποίο διεκδικεί το Οσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ μικρού μήκους στην εφετινή, 97η απονομή των βραβείων, στις 3 Μαρτίου.

Το ντοκιμαντέρ δείχνει ότι τα παιδιά που φοιτούν σε ιαπωνικά σχολεία από την ηλικία των έξι ετών αναλαμβάνουν την ευθύνη να καθαρίζουν τις τάξεις τους και να σερβίρουν το μεσημεριανό στους συμμαθητές τους. Τα σχολεία τους δεν έχουν καν επιστάτες. Ετσι, οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και καλούνται να καθαρίσουν μόνοι τους τις αίθουσες, το κυλικείο, ακόμη και τις τουαλέτες!

Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές γίνονται πιο υπεύθυνοι και μαθαίνουν να σέβονται τον χρόνο και την προσπάθεια των άλλων. Παράλληλα γίνονται πιο πειθαρχημένοι, λειτουργούν ομαδικά και τελικά προσπαθούν για ό,τι έχουν ήδη επιτύχει, δηλαδή να διατηρούν τον χώρο όπου κινούνται καθαρό, εφόσον γνωρίζουν ότι αν λερωθεί, εκείνοι θα τον καθαρίσουν.

Επιπλέον, τα σχολεία στην Ιαπωνία είναι δομημένα σαν μικρές κοινωνίες όπου ο καθένας έχει έναν ρόλο και αναμένεται να συμβάλει στην κοινότητα. Υπάρχει έντονη έμφαση στη μη ακαδημαϊκή εκπαίδευση, με στόχο την εκμάθηση της ομαδικότητας, της εργασιακής ηθικής και της αίσθησης της επίτευξης.

Μετά τα μαθήματα τα παιδιά συμμετέχουν σε δραστηριότητες του συλλόγου τους. Οι σύλλογοι είναι είτε πολιτιστικοί είτε αθλητικοί και έχουν στόχο να δώσουν μια ιδανική ευκαιρία στους ιάπωνες μαθητές να διδαχθούν την ομαδική εργασία και την ιαπωνική παραδοσιακή κουλτούρα.

Πέρα από αυτά όμως, η εκπαίδευση στα δημοτικά σχολεία της Ιαπωνίας εμφυσά στα παιδιά τις εργασιακές αξίες και την εργασιακή ηθική, που είναι δύσκολο να συναντήσει κάποιος μη Ιάπωνας στην πορεία της ζωής του σε τέτοια έκταση και βαθμό. Πρόκειται για πράγματα τόσο οικεία στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, που δυστυχώς η αξία τους υποεκτιμάται – αντί να γίνουν παράδειγμα προς μίμηση και για τον υπόλοιπο πλανήτη.

Αυτές οι αξίες που διδάσκονται στα ιαπωνικά σχολεία δίνουν απάντηση και στο ερώτημα γιατί η ιαπωνική κοινωνία λειτουργεί με τον τρόπο που λειτουργεί. Τα τρένα, για παράδειγμα, αναχωρούν πάντα στην ώρα τους επειδή οι Ιάπωνες έχουν διδαχθεί από νήπια να δίνουν προτεραιότητα στην αρμονία, αλλά και στην εκτίμηση των συμπολιτών τους. Από την άλλη πλευρά, οι Ιάπωνες ζουν υπό συλλογική πίεση ώστε να συμμορφώνονται και να μην ντρέπονται για την κοινότητα στην οποία ανήκουν.

Κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ ο θεατής παρακολουθεί τους μαθητές της Α’ Δημοτικού σε ένα δημόσιο σχολείο του Τόκιο να αντιμετωπίζουν μια πρόκληση για το τελευταίο εξάμηνο: να σχηματίσουν μια ορχήστρα προκειμένου να εμφανιστούν στη σχολική γιορτή. Καθώς τα παιδιά διδάσκονται να ενώνουν τις δυνάμεις τους και να προετοιμάζονται εντατικά, βλέπουμε τις πιέσεις που δέχονται, αλλά και το «θαύμα» που προκύπτει όταν όλα τα μέλη μιας ομάδας αναλαμβάνουν πλήρως τις ευθύνες τους για την παραγωγή ενός άρτιου αποτελέσματος. Βλέπουμε πώς τελικά αυτό που συμβαίνει στο σχολείο διαμορφώνει τον χαρακτήρα μας και προσδιορίζει τον τρόπο που θα λειτουργεί η μελλοντική κοινωνία μας.

Επιπλέον, στα σχολεία της Ιαπωνίας οι μαθητές μέχρι την ηλικία των δέκα ετών δεν γράφουν καθόλου διαγωνίσματα, κάτι που καθιστά το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας τελείως διαφορετικό από οποιοδήποτε άλλο. Στα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης σε ένα ιαπωνικό σχολείο ο βασικός στόχος είναι να διδαχθούν οι μαθητές σωστούς τρόπους συμπεριφοράς – κάτι που τελικά δεν είναι καθόλου απλό.

Οι μαθητές δεν κρίνονται για τις γνώσεις τους, αλλά εκπαιδεύονται να σέβονται τους συνανθρώπους τους, τα ζώα και τη φύση. Παράλληλα, διδάσκονται να είναι δίκαιοι, γενναιόδωροι, συμπονετικοί και να έχουν ενσυναίσθηση. Οι ιάπωνες δίνουν μεγάλη έμφαση στην τέχνη και στην παράδοση, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στο εκπαιδευτικό τους σύστημα, καθώς οι μαθητές διδάσκονται ιαπωνική καλλιγραφία (shodo), καθώς και ποίηση (haiku). Οι δύο αυτές τέχνες μαθαίνουν στα παιδιά να σέβονται τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους, ενώ είναι και ένας όμορφος τρόπος να καλλιεργήσουν τη δημιουργικότητά τους.

Επίσης, στα σχολεία της Ιαπωνίας προάγεται η ισότητα, αλλά και η καλή υγεία. Το κολατσιό παρέχεται, για παράδειγμα, από το σχολείο, ενώ τα παιδιά τρώνε στην τάξη όλα μαζί, συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή. Αυτό βοηθά στην οικοδόμηση άριστων σχέσεων μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών. Το φαγητό που προσφέρεται ετοιμάζεται σύμφωνα με ένα τυποποιημένο μενού που αναπτύσσεται από ειδικευμένους μάγειρες, αλλά και από επαγγελματίες στον τομέα της Υγείας, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι μαθητές θα ακολουθούν από μικροί μια ισορροπημένοι δίαιτα.

Σύμφωνα, επίσης, με το ιαπωνικό σύστημα εκπαίδευσης, στην τελευταία τάξη οι μαθητές εξετάζονται σε ένα πολύ σημαντικό διαγώνισμα, το οποίο θα κρίνει το μέλλον τους. Ο μαθητής μπορεί να επιλέξει το κολέγιο στο οποίο θα ήθελε να φοιτήσει. Εάν, ωστόσο, δεν επιτύχει να συγκεντρώσει τη βαθμολογία που απαιτεί το κολέγιο που επέλεξε, πιθανότατα δεν θα μπορεί να εισαχθεί σε αυτό.

Ο ανταγωνισμός είναι πολύ υψηλός, με αποτέλεσμα το 76% των αποφοίτων να συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους μετά το γυμνάσιο. Δεν είναι περίεργο ότι η περίοδος προετοιμασίας για την είσοδο των μαθητών σε ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποκαλείται «εξεταστική κόλαση». Στην πορεία, όμως, κάνουν συνήθως ένα μικρό διάλειμμα. Γι’ αυτόν τον λόγο στην Ιαπωνία η περίοδος φοίτησης στο πανεπιστήμιο θεωρείται η καλύτερη της ζωής τους. Αρκετοί Ιάπωνες, μάλιστα, αποκαλούν αυτή την περίοδο «διακοπές», πριν από την εργασία που, φυσιολογικά, θα ακολουθήσει.

Το υποψήφιο για Οσκαρ ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Instruments of a beating heart» παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου σμιλεύονται στην κουλτούρα της πατρίδας τους μέσω μιας ούτως ή άλλως αυστηρά οριοθετημένης εκπαιδευτικής διαδικασίας, που αναζητά με αταλάντευτη προσήλωση την ενδεδειγμένη ισορροπία ανάμεσα στην ατομική πρόοδο και την αρμονία του κοινωνικού συνόλου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News