Η πιο πολύχρονη ένοπλη εξέγερση στον κόσμο τερματίστηκε απότομα. Περίπου τέσσερις δεκαετίες μετά την ενορχήστρωση της πρώτης του επίθεσης εναντίον στόχων της τουρκικής κυβέρνησης, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) αποφάσισε να διαλυθεί και να αφοπλιστεί. Η απόφαση αποτελεί ένα σημείο καμπής, όχι μόνο για την Τουρκία αλλά για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. 

Από την ίδρυσή του στα τέλη της δεκαετίας του 1970 από τον πλέον έγκλειστο στη φυλακή Αμπντουλάχ Οτσαλάν, κύριο κίνητρο του PKK ήταν ο στόχος της ίδρυσης ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, ενώ παράλληλα επιδίωκε να εξασφαλίσει πολιτικά δικαιώματα για την κουρδική μειονότητα στην Τουρκία. Ωστόσο διάφοροι παράγοντες, τόσο εγχώριοι όσο και διεθνείς, προφανώς έπεισαν τους ηγέτες του να εγκαταλείψουν τη βία. 

Λάβετε πρώτα υπόψη την πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας. Ως πρόεδρος με δύο θητείες, ο Ερντογάν έχει καταστήσει σαφές ότι ευελπιστεί να διεκδικήσει ακόμη μία, τρίτη θητεία, το οποίο σημαίνει ότι θα πρέπει να βρει έναν τρόπο είτε να τροποποιήσει το σύνταγμα της Τουρκίας είτε να πείσει το κοινοβούλιο να εγκρίνει την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, προϋπόθεση για να πετύχει τον στόχο του είναι να εξασφαλίσει περισσότερη υποστήριξη από όση μπορεί να προσφέρει ο κυβερνών συνασπισμός του, που αποτελείται από το (δικό του) Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης.  

Αλλά το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της Τουρκίας, το φιλοκουρδικό Κόμμα Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM), μπορεί να προσφέρει τις ψήφους που λείπουν. Ο στόχος της εμπλοκής του DEM στην κοινοβουλευτική προσπάθεια για την τροποποίηση του συντάγματος, έστρωσε τον δρόμο για το «κουρδικό άνοιγμα», που σχεδιάστηκε με στόχο την ενίσχυση των πολιτικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων των Κούρδων της Τουρκίας. Το αντάλλαγμα ήταν η διάλυση του PKK και ο τερματισμός της τρομοκρατικής εκστρατείας του κατά του τουρκικού κράτους. 

Στην απόφαση του PKK να διαλυθεί συνέβαλαν επίσης οι διεθνείς εξελίξεις, οι οποίες είχαν θέσει την οργάνωση υπό μεγάλη πίεση. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Ασαντ –ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει το PKK ως μέσο υπονόμευσης της Τουρκίας– εκδιώχθηκε και οι Κούρδοι δεν μπορούσαν να υπολογίζουν στο νέο συριακό καθεστώς για την υποστήριξη των προσπαθειών τους με στόχο την αποσταθεροποίηση της Τουρκίας. 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επίσης, αποστασιοποιούνται από τις θυγατρικές του PKK (στη Συρία) που κάποτε διαδραμάτισαν ηγετικό ρόλο στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Ενώ η κυβέρνηση του πρώην προέδρου Τζο Μπάιντεν παρείχε σχεδόν άνευ όρων υποστήριξη σε συμμαχικές κουρδικές ομάδες, όπως η SDF (Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις), ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί ότι τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ και, κυρίως, η πολιτική σταθερότητα στη Συρία, εξυπηρετούνται καλύτερα μέσω της ενίσχυσης των δεσμών με την Τουρκία. 

Ενας τελευταίος, λιγότερο συζητημένος παράγοντας που επηρέασε τους υπολογισμούς του PKK ήταν η ολοένα αυξανόμενη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την Τουρκία για την ενίσχυση της ασφάλειας κατά μήκος των συνόρων και, το πιο σημαντικό, για τη στόχευση ανώτερων διοικητών του PKK εκτός Τουρκίας, ακόμη και βαθιά μέσα στην επικράτεια του Ιράκ. Καθώς αυτό αποδυνάμωσε σημαντικά την υλικοτεχνική και επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα του PKK, πιθανότατα οδήγησε σε μια εκ θεμελίων επανεκτίμηση των προοπτικών για την πορεία της εξέγερσης.  

Αυτός ο συνδυασμός παραγόντων προσέφερε μια ευκαιρία στην Τουρκία να επιλύσει το κουρδικό ζήτημα, χωρίς το είδος της βίαιης εκστρατείας που τροφοδοτεί τον ριζοσπαστισμό. Αλλά για μια επιτυχημένη μετάβαση από μια εποχή ένοπλου αγώνα σε μια εποχή ειρήνης και ενσωμάτωσης απαιτείται η κυβέρνηση Ερντογάν να αποδώσει σε δύο μέτωπα. 

Το πρώτο είναι η διαφάνεια. Η μακρά ιστορία βίας του PKK έχει, όπως είναι κατανοητό, προκαλέσει βαθιά εχθρότητα στην τουρκική κοινωνία. Επομένως, είναι απαραίτητο το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων μεταξύ του PKK και της τουρκικής κυβέρνησης, περιλαμβανομένων των σχετικών συμβιβασμών, να γνωστοποιείται με σαφήνεια. Για παράδειγμα, ένα σημαντικό ζήτημα είναι το αν θα αφοπλιστούν επίσης οργανώσεις που συνδέονται με το PKK, όπως οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) στη Συρία. Το Κοινοβούλιο, ειδικά τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης, πρέπει να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο κατά την εκτύλιξη αυτής της κρίσιμης διαδικασίας. 

Το δεύτερο μέτωπο είναι η δημοκρατία. Αυτό το ιστορικό άνοιγμα δεν μπορεί να ευοδωθεί χωρίς μια ουσιαστική δημοκρατική μεταρρύθμιση, περιλαμβανομένων σοβαρών βημάτων για τη διασφάλιση της δικαστικής ανεξαρτησίας και την ενίσχυση της ελευθερίας του λόγου και του συνεταιρίζεσθαι. 

Η κυβέρνηση Ερντογάν θα μπορούσε να εξασφαλίσει γρήγορες νίκες σε αυτό το πεδίο, μέσω της συμμόρφωσής της με πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, περιλαμβανομένου του αιτήματός του για την αποφυλάκιση του κούρδου πολιτικού ηγέτη Σελαχατίν Ντεμιρτάς. Σε μια εποχή που υπάρχει το ενδεχόμενο αποφυλάκισης του Οτσαλάν, η κυβέρνηση της Τουρκίας θα έκανε επίσης καλά να εξετάσει τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν άλλοι πολιτικοί κρατούμενοι, όπως ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου και ο Ουμίτ Οζντάγκ, ο οποίος ηγείται του υπερεθνικιστικού Κόμματος Νίκης. 

Η διάλυση του ΡΚΚ αποτελεί μια ιστορική ευκαιρία για την οικοδόμηση μιας καλύτερης Τουρκίας. Η διαφύλαξη της νεοαποκτηθείσας ελευθερίας της χώρας από την τρομοκρατία του ΡΚΚ απαιτεί την ενίσχυση της δημοκρατίας της σε ευρύτερο επίπεδο. Πέρα από το ότι θα ωφελούσε την ίδια την Τουρκία, μια τέτοια πρωτοβουλία θα έδειχνε στους βίαιους παίκτες σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή ότι το τέλος των πολιτικών εξεγέρσεων μπορεί να οδηγήσει σε διαρκή και χωρίς αποκλεισμούς ειρήνη. 

Ο Sinan Ülgen, τούρκος πρώην διπλωμάτης, είναι διευθυντής του EDAM, μιας δεξαμενής σκέψης που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη, και ανώτερος εταίρος του Carnegie Europe. Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate