Το τροχαίο δυστύχημα που σημειώθηκε τα ξημερώματα της Πέμπτης 25 Απριλίου, στη διασταύρωση των οδών Θηβών και Καναπιτσέρη στη Δυτική Αθήνα με θύμα ένα 12χρονο κορίτσι, συνέβη στην πραγματικότητα σε ένα παράλληλο σύμπαν, αθέατο στους περισσότερους από εμάς.

Σε ένα σύμπαν, στο οποίο -μεταξύ άλλων αδιανόητων σε εμάς πραγμάτων- ένα 12χρονο παιδί στις 2.00 το πρωί δεν βρίσκεται στο κρεβάτι του, αλλά σε μια νησίδα ενός δρόμου ταχείας κυκλοφορίας στου Ρέντη. Ολομόναχο. Και, κατά συνέπεια, απροστάτευτο.

Σε οποιαδήποτε διαφορετική περίπτωση – και με δεδομένο ότι ο οδηγός δεν ήταν μεθυσμένος, άρα δεν θα εστιάζαμε εκεί- όλοι θα ασχολούνταν με ένα θέμα: Τι έκανε το κοριτσάκι εκεί, αυτήν την ώρα, μόνο του; Ποιος το άφησε; Πού ήταν οι γονείς του; Θα γινόταν έρευνα και θα γράφονταν ατελείωτες αναλύσεις περί της ευθύνης των γονιών, οι οποίοι ενδεχομένως θα αντιμετώπιζαν και ποινικές συνέπειες – έτσι προβλέπεται τουλάχιστον. Διότι έχουν, πράγματι, την ευθύνη του ανήλικου παιδιού τους.

Τώρα, όμως, δεν θα γίνουν όλα αυτά διότι το παιδί ήταν Ρομά -όπως πρέπει να λέμε-, «γυφτάκι» όπως λένε ακόμη οι περισσότεροι. Αρα, δεν είναι καθόλου παράξενο που ήταν ολομόναχο στους δρόμους στις 2.00 το πρωί, «έτσι κάνουν αυτοί» (ειπωμένο με αποδοκιμασία και κάποια αηδία ίσως). Και το θέμα θα τελειώσει εκεί. Διότι το «θέμα είναι σύνθετο».

Οι εικασίες για το τι έκανε το παιδί εκεί προκύπτουν εύκολα και είναι εξίσου στερεοτυπικές: Θα το είχαν στείλει να ζητιανέψει, να πουλήσει λουλούδια στα μπαρ, ο,τιδήποτε από αυτά που όντως συμβαίνουν και βλέπουμε καθημερινά. Μπορεί να μην ισχύει τίποτε από αυτά, όμως και πάλι, «έτσι κάνουν αυτοί» και τελειώνει η κουβέντα.

Η συγκεκριμένη κουβέντα γενικώς τελειώνει πολύ γρήγορα και εύκολα, διότι οι κοινωνίες και τα κράτη δείχνουν να έχουν παραδώσει τα όπλα στην υπόθεση αυτή και αρκούνται στη διαπίστωση ότι «το θέμα είναι σύνθετο». Λες και υπάρχουν και απλά κοινωνικά θέματα. Ετσι, οι περίπου 175.000 Ρομά που υπολογίζεται ότι ζουν στην Ελλάδα, συνεχίζουν να αντιμετωπίζονται σαν μια περιθωριακή ομάδα, η οποία σε μεγάλο βαθμό δεν έχει ενσωματωθεί κοινωνικά.

Υπάρχουν αναλυτικές έρευνες για τις περιθωριακές συνθήκες διαβίωσης των Ρομά, τις προκαταλήψεις που αντιμετωπίζουν και τις δυσκολίες ενσωμάτωσής τους. Αυτή είναι η μια πλευρά του νομίσματος. Η άλλη πλευρά είναι ότι πρόκειται για ένα θέμα πολύ «τζιζ», το οποίο και μόνο που το πιάνεις, κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς «ρατσιστής».

Και, παρά τα πολλά χρήματα που έχουν διατεθεί ανά τις δεκαετίες για την ενσωμάτωσή τους, το θέμα παραμένει άλυτο και στριμωγμένο στις συμπληγάδες της πολύ υπαρκτής προκατάληψης από τη μια και του ακραίου δικαιωματισμού από την άλλη, ο οποίος υποστηρίζει, για παράδειγμα, ότι την εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι δικαίωμα των ανθρώπων -και θεμιτή «πολιτισμική παράδοση»- να στερούν από τα παιδιά τους τη μόρφωση.

Είναι αλήθεια ότι πολλοί άνθρωποι απάντησαν στις σχετικές έρευνες ότι «δεν αισθάνονται άνετα όταν τα παιδιά τους έχουν συμμαθητές Ρομά», όμως αυτό δεν νομιμοποιεί, ως δικαιολογία, το γεγονός ότι πολλές οικογένειες Ρομά δεν θέλουν να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο και προτιμούν να τα βγάζουν στα πεζοδρόμια «για δουλειά», συχνά από βρέφη.

Στην Ελλάδα, το ποσοστό συμμετοχής των Ρομά στην εκπαίδευση, σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό αλλά και με άλλες χώρες της ΕΕ ειναι πολύ χαμηλό, κάτω από το 30%. Πολλά από τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο, αλλά το εγκαταλείπουν πολύ σύντομα, με βασική αιτία τους γάμους σε πολύ νεαρή ηλικία, 10, 12 ή 13 ετών, οι οποίοι παρατηρούνται στο 97% του πληθυσμού των Ρομά.

Οι νεαροί Ρομά, που αποτελούν τη μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού τους (σύμφωνα με τα στοιχεία, το 34% των Ρομά είναι παιδιά ηλικίας 0-15 ετών και το 58% είναι άτομα  ηλικίας 16-64 ετών) μεγαλώνουν, κατά κανόνα, παγιδευμένοι σε μια διαιώνιση διαγενεακών πρακτικών και κοινωνικού αποκλεισμού. Πλέον, το ζήτημα είναι σαν την κότα και το αυγό: Φταίνε αυτοί που δεν εντάσσονται, ή εμείς που δεν τους θέλουμε;

Καθώς είναι ολοφάνερο ότι οι άπειρες και διαρκείς δράσεις και τα τεράστια κονδύλια που διατίθενται, δεν φέρνουν (ούτε κατά προσέγγιση) τα επιθυμητά αποτελέσματα, είναι εξίσου φανερό ότι σημαντικό μέρος των δράσεων αυτών θα πρέπει να στραφεί στην κατεύθυνση του γενικού πληθυσμού, με στόχο την καταπολέμηση των προκαταλήψεων.

Εμείς, σε τελική ανάλυση, είμαστε οι πολλοί και εάν εκλείψει  -ή έστω μειωθεί κατά πολύ- η προκατάληψη, θα εκλείψουν ταυτόχρονα δύο πράγματα: Μια από τις βασικές αιτίες του κοινωνικού αποκλεισμού, αλλά και μια πολύ βολική δικαιολογία γιατί «δεν στέλνουμε τα παιδιά μας στα σχολεία».

Οι Ρομά πρέπει, επίσης, να αντιμετωπιστούν ισόνομα. Είναι απόλυτα λάθος να κυνηγάς έναν Ρομά, επειδή προϋποθέτεις a priori ότι είναι κλέφτης, αλλά είναι εξίσου λάθος να βλέπεις ένα παιδάκι να μην πηγαίνει σχολείο, ή να σέρνεται στους δρόμους στις 2.00 το πρωί και να μην κάνεις τίποτε διότι «φοβάσαι μην εξαγριωθεί η κοινότητα».

Σημαντικό πράγμα ο σεβασμός στην κοινότητα. Πιο σημαντικό ο σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News